Albanese muziek: de unieke muziekcultuur van Albanië

Albanese muziek wordt vaak over het hoofd gezien in de Europese muziekscene. Toch heeft Albanië een rijke en gevarieerde muzikale traditie die zeker de moeite waard is om te ontdekken. Van de eeuwenoude polyfone gezangen tot de moderne popmuziek, de muziek van Albanië biedt een unieke mix van culturele invloeden.

Daarom nemen we je vandaag mee op een muzikale reis door Albanië. Daarbij verkennen we onder andere de verschillende genres en instrumenten, populaire Albanese artiesten en invloeden die dit land zo bijzonder maken.

Wat is traditionele Albanese muziek?

Muziek in Albanië heeft een lange traditie en staat bekend om zijn regionale diversiteit. Van de Ghegs in het noorden tot de Tosks in het zuiden. De muziek is een belangrijk onderdeel van de nationale identiteit, gevormd door de onrustige geschiedenis van Albanië.

De lange geschiedenis van bezetting en verzet heeft de Albanezen gedwongen hun cultuur te beschermen. Dit deden ze door zich terug te trekken naar het platteland en afgelegen bergen.

Albanese volksmuziek

Albanese volksmuziek is nog steeds het meest populair en heeft verschillende stijlen. Je vindt er zowel monofone als polyfone muziek, responsen, koorzang en zowel instrumentale als vocale nummers.

Elke regio heeft zijn eigen muzikale tradities die hun geschiedenis, taal en cultuur weerspiegelen.

Polyfone zang, wat een stijl is waarbij meerdere stemmen samen een harmonieus geheel vormen, en zangvormen komen vooral voor in Zuid-Albanië. Daarentegen hoor je in het noorden meer monofone muziek, wat betekent dat er één melodielijn wordt gezongen of gespeeld, zonder harmonieën of aanvullende stemmen.

In het zuiden van Albanië vind je dus juist een ontspannen en zachte uitstraling, met een bijzonder schoonheid, terwijl je in het noorden een ruige, stoere sfeer vindt.

Muziek in Noord-Albanië

In Noord-Albanië, ofwel ten noorden van de Shkumbini-rivier, is de muziek heel bijzonder. De Ghegs, een etnische groep uit deze regio, hebben namelijk een unieke manier van het zingen van epische poëzie. Hun muziek is vaan monofonisch, wat betekent dat er maar één melodie is zonder harmonie.

De liederen vertellen vaak verhalen over de strijd van en Albanese volk en hun geschiedenis. Ze gaan over thema’s zoals eer, gastvrijheid, verraad en wraak. Ook de legendarische krijger Skanderbeg, die in de 15e eeuw de strijd tegen de Ottomanen leidde, komt vaak voorbij.

De meest traditionele vorm van epische poëzie zijn de Albanese liederen van de grensstrijders. Deze gedichten worden gezongen en begeleid door een instrument genaamd de lahuta. Hoewel dit nog maar zelden in modern Albanië te horen is, hoor je het nog wel in de noordelijke hooglanden. Denk bijvoorbeeld aan Dukagjin en Malësia.

Andere stijlen van heldendichten zijn de Këngë trimash of kreshnikësh (liederen van dappere mannen of grensstrijders), ballades en maje krahis (kreten). Bekende epische verhalen zijn Mujo en Halil, en Halil en Hajrije.

Muziek in Zuid-Albanië

De muziek uit Zuid-Albanië heeft een zachte en lieve uitstraling. Het is polyfoon en lijkt op de Griekse polyfone zang uit Epirus. In Vlorë, in het zuidwesten, vind je misschien wel de meest bijzondere vocale tradities.

Hier bestaan vier verschillende stemgroepen (taker, thrower, turner en drone) die samen een complexe en emotionele melodie vormen.

Deze muziek heeft een krachtige emotie die voortkomt uit eeuwen van trots, armoede en onderdrukking, gecombineerd met een bijna rituele structuur.

In Zuid-Albanië vind je ook een sterke traditie van rouwklachten, waarbij een koor en één tot twee solisten samen treurige stemmen laten horen. Volksliefdesliederen zijn ook erg populair in het zuiden. Deze liederen maken gebruik van vrij ritme en consonante harmonieën, vaak versierd met ornamentatie en melisma.

Traditionele Albanese muziekinstrumenten

In de Albanese volksmuziek, vooral in het noorden, spelen instrumenten een belangrijke rol. Deze instrumenten vallen onder drie categorieën:

1. Snaren
2. Blaas
3. Percussie

Ze verschillen per regio, maar worden overal in het land gebruikt. Zowel voor dansmuziek als voor instrumentale Albanese muziek.

De lahuta

De lahuta is een uniek snaarinstrument dat een belangrijke rol speelt in de Albanese epische poëzie. Het benadrukt belangrijke historische en patriottische momenten. Dit instrument wordt meestal alleen door mannen bespeeld, vooral tijdens gezellige winteravonden bij de open haard.

De lahuta vind je vooral in het bergachtige noorden van Albanië, maar ook in het midden van het land. Vaak wordt het uit één blok hout gemaakt, waarbij verschillende houtsoorten zoals esdoorn, spar en eik worden gebruikt. De kop van de lahuta is vaak versierd met oude symbolen. Denk bijvoorbeeld aan het hoofd van de berggeit en de Helm van Skanderbeg.

De çifteli

De çifteli is een prachtig langhalzig snaarinstrument. Je vindt de çifteli vooral bij de Gheg-Albanezen in het noordoosten van Albanië, Kosovo, Montenegro en Noord-Macedonië. Dit instrument speelt een belangrijke rol in traditionele Albanese muziek en is vaak te horen tijdens bruiloften in het noorden.

Heb je ooit zo’n instrument gezien of gehoord? Het voegt echt iets speciaals toe aan de muziek in Albanië!

De fyell

De fyell, vaak ook de zumarë genoemd, is een instrument dat veel lijkt op een tinwhistle. Boeren in het noorden spelen er vaak op, vaak samen met een herdersfluit. Het heeft vaak vijf gaten in elke pijp en een bel aan het uiteinde.

De muziek die je met een fyell maakt, klinkt nasaal, maar ook heel krachtig en intens.

De violina

Tot slot de violina, een instrument die sinds de 19e eeuw in zowel het noorden als het zuiden van Albanië wordt gebruikt. Ooit hield men het instrument verticaal vast, net als een violoncelle of een lahuta. Tegenwoordig spelen de Albanezen het echter anders, namelijk met de schouder als steunpunt.

Moderne Albanese muziek

Het is niet vreemd dat moderne muziek in Albanië nog niet zo lang populair is. Albanië was namelijk tot kort geleden een communistisch land. Tijdens het communistisch regime verbood dictator Enver Hoxa vrijwel alle westerse muziek.

Dit betekende dat westerse muziek niet op de Albanese podia mocht worden gespeeld en niet op de radio werd uitgezonden.

Zelfs in 1972 werden de organisatoren van het Festivali i Këngës 11, een muziekfestival dat sinds 1961 bestond en een podium bood aan muziek die leek op westerse stijlen, vervolgd door Hoxha. Hij beschouwde hen als “vijanden van het publiek”.

Albanese popmuziek

Na de val van het communistische regime in 1990 kwam er een einde aan het isolement van moderne muziek. Albanese popmuziek vond snel zijn weg naar de bredere trends in Zuidoost-Europa. Er ontstonden nieuwe muzikale stijlen met een mix van moderne en traditionele invloeden.

Een voorbeeld hiervan is tallava. Dit genre komt oorspronkelijk uit Kosovo, maar is ook populair in Albanië en Noord-Macedonië, vooral binnen de Albanese gemeenschappen.

Populaire Albanese artiesten

In de moderne Albanese muzieklandschap zijn er verschillende artiesten die nationaal en internationaal aanzien hebben verworven. Hier zijn enkele van de meest invloedrijke en populaire Albanese artiesten van dit moment.

• Noizy: Een van de bekendste rappers uit Albanië, Noizy (Rigels Rajku), staat bekend om zijn energieke rapstijl en zijn invloed op de Albanese hiphopscene. Hij heeft een groot aantal hits op zijn naam staan en is een populaire figuur in zowel Albanië als Kosovo.
• Era Istrefi: Era Istrefi is een zangeres uit Kosovo die wereldwijd bekend werd met haar hit “Bonbon” in 2015. Haar unieke stijl, die elementen van pop, reggae en elektronische muziek combineert, heeft haar een internationale doorbraak opgeleverd.
• Elvana Gjata: Elvana Gjata is een veelzijdige Albanese zangeres en songwriter die zowel pop- als R&B-muziek maakt. Ze heeft tal van hits gescoord in Albanië en wordt geprezen om haar krachtige stem en artistieke veelzijdigheid. Daarnaast staat ze ook wel bekend als de “Diva van Albanese muziek”.
• Jonida Maliqi: Jonida Maliqi is een gevestigde naam in de Albanese muziekindustrie. Ze is vooral bekend om haar krachtige ballads en vertegenwoordigde Albanië op het Eurovisiesongfestival in 2019 met het nummer “Ktheju Tokës”.
• Besa Kokëdhima: Besa Kokëdhima, ook wel bekend als Besa, is een populaire Albanese zangeres met een breed repertoire dat varieert van pop tot traditionele Albanese muziek. Ze staat bekend om haar sterke vocale capaciteiten en levendige optredens.
• Alban Skënderaj: Alban Skënderaj is een Albanese zanger die zijn roots heeft in Lushnjë en is opgegroeid in Vlorë. Hij heeft zich ontwikkeld tot een geliefde artiest in Albanië en de bredere Albaneestalige Balkan. Naast zijn werk als zanger, heeft hij ook zijn stempel gedrukt als jurylid in populaire Albanese tv-shows zoals The X Factor Albania en The Voice of Albania.
• Dhurata Dora: Dhurata Dora is een Kosovaarse zangeres met Albanese roots die bekend staat om haar opzwepende pop- en dance-nummers. Ze heeft verschillende hits gehad in de Albanese muziekscene en heeft een grote aanhang in de hele Balkan.
• Arilena Ara: Arilena Ara is een jonge Albanese zangeres die nationale bekendheid verwierf na het winnen van de talentenjacht X Factor Albania. Ze heeft sindsdien verschillende hits uitgebracht en vertegenwoordigde Albanië op het Eurovisiesongfestival van 2020.
• Kida: Kida, wiens echte naam Orhidea Latifi is, is een Kosovaarse zangeres die bekend staat om haar pakkende pop- en R&B-nummers. Ze heeft een grote aanhang in de Albanese muziekscene en is een rijzende ster in de Balkan.
• Albana Bilalli: Albana Bilalli is een zangeres van Albanese afkomst uit Noord-Macedonië. Ze is bekend om haar krachtige stem en haar bijdrage aan de traditionele en moderne Albanese muziek, waaronder soul, R&B, funk en jazz.

En ondanks dat ze misschien niet direct uit Albanië komen, hebben we hieronder een aantal bekende artiesten op een rijtje gezet die zeker wel een weerspiegeling van de Albanese identiteit zijn:

• Dua Lipa: Dua Lipa is een wereldberoemde popster met Albanese roots. Hoewel ze geboren is in Londen, heeft ze nauwe banden met Kosovo, het geboorteland van haar ouders. Dua Lipa staat bekend om haar krachtige stem en tal van internationale hits.
• Rita Ora: Rita Ora is een internationale popzangeres en actrice, geboren in Pristina, Kosovo, en opgegroeid in Londen. Ze is een van de meest herkenbare Albanese artiesten wereldwijd en heeft talloze hits op haar naam staan.
• Bebe Rexha: Bebe Rexha is een Amerikaanse zangeres en songwriter met Albanese afkomst. Ze is geboren in Brooklyn, New York, en heeft een succesvolle internationale carrière opgebouwd met haar aanstekelijke popnummers en samenwerkingen met andere grote artiesten.

Wil je meer te weten komen over de cultuur van Albanië? Neem dan een kijkje in ons overzicht van Albanese cultuur. Ben je nieuwsgierig naar de muziek uit andere Balkanlanden? Bekijk dan ons muziekoverzicht!